Ryzyko związane z chorobami zakaźnymi a ryzyko NOP

Szczepić czy nie szczepić – oto jest pytanie! Rodzice w trosce o swoje dzieci często zastanawiają się, co będzie najlepsze dla ich zdrowia. Faktem jest, że zarówno szczepienie, jak i jego zaniechanie niosą za sobą pewne ryzyko uszczerbku na zdrowiu, ale to drugie jest znacznie większe…

Brak uodpornienia naraża dziecko na cięższy, powikłany przebieg choroby zakaźnej, a nawet śmierć. Podanie szczepionki wiąże się natomiast z możliwością wystąpienia NOP, czyli niepożądanego odczynu poszczepiennego – należy jednak pamiętać, że każdy lek, nawet stosowany bardzo powszechnie i znany od dziesięcioleci, może u niektórych wywołać skutki uboczne po zastosowaniu. Warto przyjrzeć się zatem statystykom, by móc obiektywnie dokonać kalkulacji ryzyka.

Ryzyko chorób zakaźnych

Obecnie w Europie rzadkim widokiem jest naturalny przebieg chorób infekcyjnych, czego skutkiem jest spadek świadomości, bagatelizowanie, a nawet wręcz dążenie do zachorowania w celu rzekomej stymulacji odporności dziecka. Zapomina się jednak o ich negatywnych konsekwencjach. Dane epidemiologiczne Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (CDC) ukazują skalę problemu. Przykładowe powikłania niektórych chorób zakaźnych wraz z częstością ich występowania:

Odra

– zapalenie ucha środkowego – 1 na 10 zachorowań
– zapalenie płuc (główna przyczyna zgonu w przebiegu odry) – 1 na 20
– zapalenie mózgu pozostawiające trwałe następstwa – 1 na 1000
– zgon – 1 na 1000

Krztusiec

Choroba szczególnie niebezpieczna dla niemowląt – co drugie chore na krztusiec dziecko przed ukończeniem 1 roku życia wymaga hospitalizacji. Wśród pacjentów przyjętych do szpitala najczęstszymi powikłaniami są:

– zapalenie płuc – 1 na 4
– drgawki – 1 na 100
– encefalopatia – 1 na 300
– zgon – 1 na 100

Każda choroba zakaźna może spowodować groźne i długotrwałe następstwa. Nawet zwykła grypa prowadzić może do zapalenia płuc, mięśnia sercowego, opon mózgowo-rdzeniowych a także powikłań neurologicznych. Szczepienia ochronne skutecznie zwiększają szanse na uniknięcie lub łagodny przebieg choroby.

Należy również przypomnieć, że niektóre choroby zakaźne mają dobrze udowodniony związek z rozwojem raka, np. infekcja HPV – rak szyjki macicy; przewlekłe zakażenie HBV – rak wątroby.

Ryzyko Niepożądanych Odczynów Poszczepiennych

Z definicji, NOP jest każdym zaburzeniem stanu zdrowia pojawiającym się w ciągu 4 tygodni po zaszczepieniu (oprócz BCG, przy której ten okres jest dłuższy). Można je podzielić na kilka grup w zależności od stopnia ciężkości powikłania. Częstość ich występowania zależy w dużej mierze od rodzaju preparatu. W Polsce jeden NOP zdarza się statystycznie raz na 10 000 szczepień. Najczęściej są to przechodzące w ciągu kilku dni: wysoka gorączka, wysypka, zaczerwienienie i obrzęk w miejscu wstrzyknięcia. Do poważnych odczynów zaliczyć możemy anafilaksję występującą z częstością 1 na 1 000 000 szczepień. Co więcej, od ponad 20 lat nie zarejestrowano żadnego zgonu z powodu szczepionki. Należy pamiętać, że definicja NOP-u obejmuje każde zdarzenie spełniające kryterium czasowe, nie zawsze wystąpienie danych objawów wiąże się przyczynowo-skutkowo ze szczepieniem. Każdy lekarz ma ustawowy obowiązek zgłaszania niepokojących odczynów będących podejrzeniem NOP do Państwowej Inspekcji Sanitarnej w celu monitorowania bezpieczeństwa preparatów uodparniających.

Zbieranie informacji o NOP po wprowadzeniu szczepionki do obrotu jest działaniem mającym na celu rejestrowanie nowych (w tym również tych występujących skrajnie rzadko) i kontrolowanie znanych odczynów poszczepiennych. Dlatego więc sumienne meldowanie powinno leżeć w interesie wszystkich, zarówno pacjentów jak i lekarzy. Mimo że szczepionki należą do najlepiej przebadanych pod kątem bezpieczeństwa produktów, nie ma szczepionek idealnych. Jak każda interwencja medyczna, wiążą się z określonym ryzykiem.

Podsumowując, ryzyko związane z powikłanym przebiegiem chorób zakaźnych znacznie przewyższa ryzyko wystąpienia poważnych niepożądanych odczynów poszczepiennych. Do zadań lekarza należy rozwianie wątpliwości swoich pacjentów i przedstawienie rzetelnych informacji dotyczących zasadności dalszych szczepień w XXI wieku, mimo znacznego spadku zachorowań na choroby zakaźne.

Bibliografia:

http://www.who.int/vaccine_safety/initiative/tools/vaccinfosheets/en/

https://www.cdc.gov/