Szczepionki skojarzone – co powinieneś o nich wiedzieć?
Szczepionki mogą zawierać bardzo zróżnicowaną liczbę antygenów – jeżeli są one skierowane przeciwko różnym chorobom, mówimy o szczepionkach skojarzonych; jeżeli zaś zawierają antygeny kilku szczepów tego samego drobnoustroju, mówimy o szczepionce poliwalentnej. Tych dwóch terminów nie można więc stosować zamiennie. Dowiedz się więcej o szczepionkach skojarzonych.
Na rynku szczepionek wśród licznych preparatów obok szczepionek monowalentnych (pojedynczych) królują obecnie szczepionki tzw. skojarzone, które zawierają w swoim składzie kilka do kilkudziesięciu różnych antygenów. Podanie tego typu szczepionek jednocześnie stymuluje układ odpornościowy pacjenta do wytworzenia różnych typów przeciwciał chroniących przeciwko kilku chorobom. Z immunologicznego punktu widzenia nie ma znaczenia, czy podamy je w jednej, czy w kilku wkłuciach na jednej wizycie.
Szczepionki trójskładnikowe
Szczepionki trójskładnikowe to np. szczepionki zawierające pełnokomórkowy komponent krztuścowy (DTwP), komponent błoniczy oraz tężcowy. Szczepionki czteroskładnikowe to np. szczepionka przeciw odrze, śwince, różyczce i ospie wietrznej. Natomiast wysoko skojarzone szczepionki zawierające w swoim składzie antygeny p/ błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio i Haemophilus influenzae typu b. Istnieją również szczepionki, w których dodatkowy składnik stanowi antygen wirusowego zapalenia wątroby typu B (WZW B). W Polsce okresowo występują problemy z dostępnością szczepionek wysoko skojarzonych.
Szczepionki 4w1
Zarejestrowane w Polsce szczepionki 4w1 oraz wysoce skojarzone, chroniące przed krztuścem są również nazywane acelularnymi, czyli bezkomórkowymi. Oznacza to, że szczepionki te zawierają do pięciu rodzajów antygenów pałeczek krztuśca (co stanowi ułamek liczby antygenów będących w składzie szczepionek pełnokomórkowych). Antygeny te to elementy budulcowe komórki bakteryjnej, takie jak toksoid krztuścowy, hemaglutynina krztuścowa, pertaktyna czy antygeny fimbrii.
W ostatnich latach odnotowano wzrost liczby przypadków krztuśca na całym świecie, co korelowało z wprowadzeniem szczepionek acelularnych do programów szczepień. W celu sprawdzenia przyczyny pogorszenia sytuacji epidemiologicznej przeprowadzono wiele badań naukowych porównujących skuteczność obu rodzajów szczepionek.
Badania naukowe prowadzone w państwach, w których szczepionki zawierające acelularne antygeny krztuśca stosowane są od wielu lat wykazały, iż na przestrzeni dłuższego czasu obserwacji szczepionka ta nie daje tak długotrwałej ochrony poszczepiennej przeciwko zachorowaniu na krztusiec, jak preparaty pełnokomórkowe – odpowiednio 4 do 12 lat po szczepionce pełnokomórkowej i 3 do 5 lat po acelularnej.
Acelularna szczepionka została wprowadzona w krajach rozwiniętych, gdyż przyjęto jej niższą w stosunku do pełnokomórkowej reaktogenność. Biorąc jednak pod uwagę powyższe doniesienia dotyczące skuteczności, Światowa Organizacja Zdrowia, której pracownicy monitorują sytuację epidemiologiczną na całym świecie, zaleca kontynuację stosowania szczepionki pełnokomórkowej w krajach, w których jest ona objęta Programem Szczepień Ochronnych, takich jak Polska. Ma to również uzasadnienie w fakcie, że powikłania po krztuścu stanowią dużo większe ryzyko niż niepożądane odczyny poszczepienne po preparatach pełnokomórkowych.
LITERATURA:
1. Klein NP., Bartlett J, Fireman B, Rowhani-Rahbar A, Baxter R. Comparative effectiveness of acellular versus whole-cell pertussis vaccines in teenagers. Pediatrics 2013;131(6): 2013, e1716-22.
2. Smits K, Pottier G, Smet J, Dirix V, Vermeulen F, Schutter I, Carollo M, Locht Camille, Ausiello CM, Mascart F. Different T cell memory in preadolescents after whole-cell Or acellular pertussis vaccination. Vaccine 2014; 32:111-118.
