Na czym polega strategia kokonu szczepień ochronnych?

Szczepienia ochronne pozostają powszechnie uznaną metodą profilaktyki groźnych chorób zakaźnych zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Aby efektywnie chronić społeczeństwo przed wirusami i bakteriami, należy wziąć pod uwagę bardzo wiele czynników, w tym dane epidemiologiczne oraz liczebność populacji. W Polsce organem odpowiedzialnym za obmyślanie i wdrażanie skutecznej strategii szczepień jest Główny Inspektorat Sanitarny – w skrócie GIS.

Eksperci wyróżniają następujące trzy główne strategie szczepień ochronnych:

• szczepienia powszechne,
• szczepienia indywidualne,
• strategia kokonu.

Szczepienia powszechne mają na celu wytworzenie tzw. odporności zbiorowiskowej („stadnej”, z ang. herd immunity). Polegają one na obowiązkowym szczepieniu przeciwko danej chorobie jak największej liczby dzieci w danym wieku, tak aby osiągnąć jak największą wyszczepialność. Według danych Państwowego Zakładu Higieny obecnie wyszczepialność w Polsce utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie – rzędu 95-99%. W całej Europie obserwujemy niestety spadek wyszczepialności dzieci z powodu nasilonej aktywności ruchów antyszczepionkowych, co jest bardzo niekorzystnym zjawiskiem, którego nie wolno ignorować.

Wspomniana odporność zbiorowiskowa chroni w sposób pośredni również nieliczne osoby, których z powodu zaistniałych przeciwwskazań zdrowotnych nie można zaszczepić. Przykładowo, dawki przypominające szczepienia przeciw krztuścowi obowiązkowe u nastolatków zabezpieczają noworodki, zwłaszcza te przed ukończeniem 2 miesiąca życia – a trzeba wiedzieć, że dopiero po ukończeniu 6 tygodnia życia można zaszczepić dziecko przeciwko tej chorobie. Warto wspomnieć, że krztusiec u niemowląt do 1 roku życia ma wyjątkowo ciężki przebieg i może skutkować ciężkimi powikłaniami.  W świetle ostatnich doniesień naukowych Światowa Organizacja Zdrowia zaleca krajom takim jak Polska dalsze szczepienie niemowląt szczepionką pełnokomórkową DTwP z powodu wysokiej skuteczności i dłużej utrzymującej się odporności niż w przypadku szczepionki bezkomórkowej, co przekłada się pośrednio na zmniejszenie skali epidemii krztuśca.

Innym sposobem ochrony noworodków jest szczepienie kobiet w ciąży – w Polsce obecnie jest im zalecane szczepienie przeciw tężcowi, krztuścowi i błonicy, a także przeciwko grypie. Przeciwciała powstałe wskutek czynnych mechanizmów odpornościowych w organizmie przyszłej mamy przechodzą przez łożysko do organizmu rozwijającego się maluszka, dzięki czemu noworodek po porodzie jest uodporniony na zasadzie odporności biernej.

Mówiąc o odporności zbiorowiskowej, nie można nie wspomnieć o osobach w podeszłym wieku. Ciekawym jest, że obowiązkowe szczepienia przeciwko pneumokokom najmłodszych pociech chronią przed zachorowaniem również osoby starsze. Dzięki temu dziadkowie i babcie mogą bez obaw spędzać czas z ukochanymi wnukami.

Strategia ochronnego kokonu ma na celu ochronę osób szczególnie narażonych na choroby zakaźne, takich jak pacjenci z niedoborami odporności, cierpiący z powodu ciężkich chorób przewlekłych czy  też wcześniaki. U takich osób odpowiedź immunologiczna na szczepienie może być upośledzona. Do grupy objętej kokonem należą również np. dzieci, których nie można zaszczepić z powodu zaistniałych przeciwwskazań. Skoro nie można ich chronić bezpośrednio, pozostaje pośredni sposób ochrony – dodatkowe szczepienie osób z bliskiego środowiska. Osoby szczególnie narażone nie będą po prostu miały się od kogo zarazić, jeżeli żadna z najbliższych osób nie będzie rezerwuarem bakterii. Przykładami takich działań są: szczepienie pracowników ochrony zdrowia, domowników osoby chorej na AIDS czy też szczepienie rodziców i rodzeństwa wcześniaka.

Do omówienia pozostały szczepienia indywidualne. Pod tym pojęciem kryją się nie tylko szczepienia osób podróżujących do egzotycznych krajów, zapobiegające zawleczeniu egzotycznych chorób z innych państw. Mówimy tu także o szczepieniach osób z tzw. grup ryzyka – znajdziemy je z Programie Szczepień Ochronnych, a dokładniej – w rozdziale o szczepieniach zalecanych.

Wspomniane trzy gałęzie strategii szczepień ochronnych pozwalają na maksymalizację szans utrzymania zarówno społeczności, jak i osób indywidualnych w dobrym zdrowiu.