Szczepienia ochronne – częste pytania rodziców
Zawiłe kwestie szczepień ochronnych często nasuwają wiele pytań zatroskanym rodzicom. Poniżej postaraliśmy się odpowiedzieć na kilka z nich.
Czy szczepionki są bezpieczne?
Przed dopuszczeniem jakiegokolwiek preparatu do powszechnego stosowania, jego działanie jest wnikliwie monitorowane. Jeżeli istnieją jakiekolwiek wątpliwości co do bezpieczeństwa szczepionki w trakcie procesu rejestracji, to nie zostanie ona zarejestrowana do obrotu. Jeżeli istnieją wątpliwości co do jakości serii szczepionki już dostępnej na rynku, to taka seria jest wycofywana ze sprzedaży. Nie oznacza to jednak, że powikłania poszczepienne się nie zdarzają – mogą wystąpić, tak jak w przypadku praktycznie każdego innego preparatu. Należy mimo to pokreślić, że ryzyko wystąpienia ciężkiego odczynu po szczepionkach jest o wiele mniejsze niż ryzyko powikłań chorób, przed którymi chronią.
Co to jest niepożądany odczyn poszczepienny?
Zadaniem szczepionki jest zainicjowanie reakcji układu odpornościowego. Zdarza się, że jest ona widoczna pod postacią tzw. odczynu poszczepiennego – najczęściej jako miejscowy obrzęk, zaczerwienienie w miejscu wkłucia. Jest to objaw niegroźny i wynika z prawidłowego działania szczepionki.
Natomiast niepożądany odczyn poszczepienny jest definiowany jako zaburzenie stanu zdrowia, które ma formę nasilonej reakcji miejscowej lub rzadziej ogólnoustrojowej, np. zaczerwienienia całego ramienia, w które podano szczepionkę, gorączki, osłabienia. Zwykle ustępują one samoistnie po kilku dniach; nie stanowią przeciwwskazania do dalszych szczepień.
Poważne NOPy, takie jak zaburzenia przytomności, nieutulony płacz, bardzo wysoka gorączka powyżej 40°C, wysypka lub drgawki zdarzają się bardzo rzadko – zdecydowanie rzadziej niż powikłania chorób, przed którymi chronią; możliwe jest także pojawienie się innych objawów, charakterystycznych dla danego preparatu. Najczęściej pierwsze objawy pojawiają się już po chwili od podania szczepionki. 4 tygodnie od szczepienia to maksymalny okres, w którym jeżeli wystąpi podejrzenie NOP, to można domniemywać jego związku czasowego ze szczepieniem (uwaga – nie pozwala to na jednoznaczne stwierdzenie istnienia związku przyczynowego). Jedynie w przypadku szczepionki przeciwko gruźlicy czas ten może być dłuższy. Wszelkie nietypowe reakcje na szczepionkę należy zgłosić lekarzowi.
Co zrobić w przypadku wystąpienia niepożądanego odczynu poszczepiennego?
W każdym przypadku wystąpienia niepokojących objawów u dziecka należy zgłosić się do lekarza, który na podstawie wywiadu i badania fizykalnego rozpoznaje lub wyklucza NOP. Każdy rozpoznany przez lekarza odczyn musi być zgłoszony do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, skąd dane są zbierane przez Zakład Epidemiologii NIZP-PZH, a następnie analizowane przez ekspertów.
Oprócz tego, każda zainteresowana osoba może dobrowolnie zgłosić podejrzenie NOP do Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych poprzez wypełnienie formularza na stronie internetowej.
Jakie są korzyści i ryzyko związane ze szczepieniami?
Szczepionki zapewniają ochronę przed chorobami zakaźnymi oraz ich powikłaniami. W obecnych czasach niektórych chorób nie widuje się w naszym kraju zbyt często (właśnie dzięki temu, że znakomita większość populacji jest uodporniona poprzez szczepienia), więc mało kto zdaje sobie sprawę jak wielkie zagrożenie mogą one stanowić dla małych dzieci. Ryzyko wystąpienia ciężkich, groźnych dla życia i zdrowia powikłań po szczepieniu jest bardzo niewielkie; przykładowo, reakcja anafilaktyczna może wystąpić 1 raz na milion podanych dawek szczepionek, natomiast zgon jako powikłanie odry zdarza się 0,1-1 na tysiąc przypadków zachorowania. Korzyści ze szczepień znacznie przewyższają więc potencjalne ryzyko z nimi związane.
Czy szczepionki powodują autyzm?
Nie. Wyniki wielu rzetelnych badań naukowych dowodzą, że nie istnieje powiązanie pomiędzy szczepieniami a wystąpieniem autyzmu. Wyniki badania z 1998r.,które wiązały stosowanie szczepionki MMR z autyzmem u dzieci okazały się sfałszowane, a jego autor otrzymał zakaz wykonywania zawodu lekarza.
Dlaczego trzeba podawać kilka dawek tej samej szczepionki?
Niektóre szczepionki muszą być podawane w kilku dawkach, w odpowiednich odstępach czasu, aby uzyskana została wystarczająca odpowiedź układu immunologicznego. Ponadto, odporność wytworzona przez organizm pod wpływem szczepienia z czasem zmniejsza się – aby utrzymać trwałe uodpornienie, konieczne są dawki przypominające.
Przykładowo, szczepionka przeciwko grypie powinna być podawana corocznie, ponieważ każdego roku pojawiają się nowe warianty wirusa, przed którymi nie chroni szczepienie z wcześniejszego sezonu.
Czy można zaszczepić dziecko w trakcie choroby?
Zgodnie z wytycznymi WHO, dziecko nie powinno być szczepione w ostrych stanach chorobowych z gorączką powyżej 38,5oC i w czasie zaostrzeń chorób przewlekłych. Dolegliwości takie jak: katar, kaszel, lekka infekcja bez gorączki lub z gorączką niższą niż 38,5oC, lekkie wymioty lub biegunka nie stanowią przeciwwskazań do podania szczepionki. Zawsze, w każdym przypadku o kwalifikacji do szczepienia lub o jego odroczeniu do czasu wyzdrowienia dziecka decyduje lekarz.
Czy opóźnianie szczepień zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań poszczepiennych?
Nie ma żadnych dowodów naukowych na to, że opóźnianie szczepień może w jakikolwiek sposób ustrzec dziecko przed wystąpieniem działań niepożądanych szczepionki.
Bibliografia:
http://szczepienia.pzh.gov.pl/wszystko-o-szczepieniach/co-to-sa-niepozadane-odczyny-poszczepienne/
https://pediatria.mp.pl/szczepieniaochronne/83874,czy-szczepienia-sa-bezpieczne
http://www.szczepienia.czd.pl/zasady%20wykonywania%20szczepien.php?submenu=6
https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.1.3.
