Szczepionka na grypę – Szczepić dziecko czy nie?
Grypa towarzyszy ludzkości od zarania dziejów. Wirus ciągle mutuje, co skutkuje okresowymi epidemiami (np. słynna ptasia czy świńska grypa). Dlatego też szczepy zawarte w szczepionce przeciwko grypie aktualizowane są co roku. Co jeszcze warto wiedzieć o tej chorobie?
Czym jest grypa i co ją wywołuje?
Grypa wywołana jest przez wirusa z rodziny Orthomyxoviridae, który zbudowany jest z pojedynczego łańcucha RNA. Rozróżniamy trzy typy wirusa grypy – Influenza virus A, B i C, z czego dwa pierwsze odpowiedzialne są za wywoływanie epidemii choroby u ludzi, natomiast wirus typu A może tez wywoływać pandemie.
Wirus grypy odpowiedzialny jest za wywoływanie choroby sezonowo, występującej corocznie – na półkuli północnej od jesieni do wiosny, na półkuli południowej – od wiosny do późnego lata. Grypa pandemiczna pojawia się co kilkanaście lub kilkadziesiąt lat i obejmuje swoim zasięgiem cały świat. Wywoływana jest przez nowy, nieznany podtyp lub wariant wirusa grypy (wirus typu A).
Wśród wirusów grypy typu A wyróżniamy podtypy, różniące się swoistością antygenową hemaglutyniny (H) i nauraminidazy (N) – białek na powierzchni wirusa. Często w mediach podawana jest nazwa wirusa, np. A/H5N1 (wirus ptasiej grypy), która tyczy się właśnie rozróżnienia, z jakim podtypem wirusa grypy mamy w danej chwili do czynienia. Dla przykładu, w 2009 roku, jedną z głównych informacji podawanych w wiadomościach niemal na całym świecie była informacja o wirusie A/H1N1, który wywołał śmiertelną w wielu przypadkach pandemię.
Drugim typem, który stanowi ok. 25% wszystkich krążących szczepów wirusa, jest typ B, który wywołuje epidemię średnio co 2-4 lata. Jest on też groźniejszy dla małych dzieci, powodując niejednokrotnie konieczność hospitalizacji, a w najgorszych przypadkach nawet śmierć. Ocenia się, że 80% do 85% zgonów dzieci występuje u nieszczepionych dzieci.
Czy grypa jest groźna?
Wirus grypy jest groźny z uwagi na zdolność do ciągłych mutacji. Duża zmienność antygenowa np. typu A wirusa grypy skutkuje licznymi zachorowaniami każdego roku. Szczepionka przeciw grypie musi być aktualizowana corocznie, by móc zabezpieczyć przed zachorowaniem na sezonowo krążący zarazek. Według Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny (NIZP-PZH) na przełomie 2016 i 2017 roku zanotowano w Polsce 4.8 mln zachorowań na grypę, z czego 25 osób zmarło z powodu powikłań choroby.
Grypa ze wszystkich chorób zakaźnych wywołuje najwyższą liczbę zachorowań. Grypą zakażamy się drogą powietrzno-kropelkową od innego chorego człowieka bądź zwierząt (świnie, ptaki domowe, ptaki dzikie). Zakażenie może nastąpić również poprzez kontakt z zanieczyszczonymi przedmiotami lub przez ręce.
Grypa jest groźna ze względu na powikłania, które może po sobie pozostawić. Do najczęstszych należy zaliczyć zapalenie płuc (zwłaszcza w przypadku wirusa grypy A/H1N1) oraz jego wtórne zakażenie bakteryjne. Może wystąpić również zaostrzenie współistniejącej choroby przewlekłej (np. astma, choroba wieńcowa, cukrzyca) oraz rzadziej, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu.
Jakie objawy towarzyszą grypie?
Wirus dostaje się do układu oddechowego, gdzie się wstępnie namnaża (1-7 dniowy okres wylęgania). Objawy grypy są wszystkim z nas dobrze znane. Niemal każdy bowiem chorował na grypę przynajmniej raz w swoim życiu. Do ogólnych objawów grypy zaliczamy m.in.: wysoką temperaturę, złe samopoczucie, bole mięśni, uczucie rozbicia i osłabienie. U chorego występują także objawy ze strony górnych i/lub dolnych dróg oddechowych, m.in. ból gardła, katar i suchy kaszel. Pojawić mogą się (zwłaszcza u małych dzieci) wymioty oraz biegunka. Do najbardziej uporczywych objawów należy kaszel, który pomimo ustąpienia choroby, może utrzymywać się do ponad 2 tygodni.
Leczenie grypy
W leczeniu grypy u dzieci stosuje się leki przeciwwirusowe (oseltamiwir, zanamiwir), ale nie mogą być one traktowane jako substytut szczepienia przeciw grypie. W przebiegu grypy wskazane jest również stosowanie paracetamolu i ibuprofenu jako leków przeciwgorączkowych oraz w celu zmniejszenia innych objawów grypy (bóle mięśni).
Szczepionka przeciw grypie
Głównym celem wprowadzenia szczepień przeciw grypie było ograniczenie rozprzestrzeniania się zarazka poprzez zwiększenie liczby osób odpornych ma grypę typu A i B. Niestety w Polsce odsetek osób szczepionych jest bardzo niewielki – rocznie jedynie 3-5% otrzymuje ochronne wstrzyknięcie domięśniowe, co niestety nie wpływa znamiennie na sytuację epidemiologiczną w kraju. Należy pamiętać, że zaszczepienie na grypę pozwala chronić osoby z grup ryzyka przed ciężkimi powikłaniami zakażenia wirusem.
Odporność uzyskana dzięki szczepieniu obejmuje tylko jeden sezon grypowy, dlatego też chcąc stale się chronić, trzeba szczepić się corocznie. Skuteczność szczepionki na grypę szacuje się na 50-95%, co objawia się zmniejszeniem ilości zachorowań, powikłań i zgonów w populacji osób zaszczepionych. Skład szczepionki zmienia się również corocznie na podstawie aktualnie dominujących typów i podtypów wirusa grypy. W Europie szczepionki na grypę dostępne są z reguły od września każdego roku.
Kto powinien się zaszczepić?
Według Komitetu Doradczego ds. Szczepień oraz WHO zaszczepić przeciw grypie powinien się każdy, nawet niemowlęta od 6. miesiąca życia, pod warunkiem braku przeciwwskazań. Do grupy osób szczególnie narażonych na ciężki przebieg choroby i jej powikłania należą m.in. dzieci do 5 lat oraz kobiety będące w ciąży lub planujące zajść w ciążę w czasie najbliższego sezonu grypy. Szczepienia zalecane są w wielu przypadkach, także u osób z bliskiego kontaktu z chorymi, zwłaszcza z najmniejszymi dziećmi poniżej 6 m. ż. (m.in. domownicy mieszkający wspólnie z małymi dziećmi, czy też pracownicy ochrony zdrowia). Szczególnie należy chronić niemowlęta poniżej 6. miesiąca, które są zbyt małe, aby mogły zostać zaszczepione.
Szczepionki przeciwko grypie można stosować w dowolnym okresie ciąży. Takie szczepienia zapewniają ochronę nowo narodzonych dzieci potencjalnie przez 6 miesięcy poprzez przezłożyskowy transfer przeciwciał. Dodatkowo, swoista dla grypy immunoglobulina A również przekazywana jest dziecku podczas karmienia mlekiem matki.
Ponieważ szczepienia przeciwko grypie nie zapewniają 100%-owej gwarancji ochrony przed zachorowaniem, należy pamiętać o przestrzeganiu podstawowych zasad higieny osobistej, do których należą: częste mycie rąk, noszenie maseczki na twarzy w sezonie grypy będąc w sytuacji bliskiego kontaktu z chorymi, zasłanianie chusteczką jednorazową ust podczas kaszlu i kichania oraz unikanie zatłoczonych miejsc, gdzie nietrudno o zakażenie.
Dawkowanie i bezpieczeństwo szczepionki
Dawkę szczepionki przeciwko grypie stosuje się w zależności od wieku dziecka. Dzieci w wieku od 6. miesiąca do ukończenia 35. miesiąca życia otrzymują 1 dawkę o objętości 0,25 ml. Dzieciom w wieku od 36 miesięcy i starszym podaje się 1 dawkę o większej pojemności – 0,5 ml. Dzieciom poniżej 9. roku życia, które uprzednio nie były szczepione przeciwko grypie, należy podać drugą dawkę po upływie przynajmniej 4 tygodni. Dzieciom od 9. roku życia i osobom starszym wystarczy podanie jednej dawki szczepionki. Szczepionki przeciwko grypie można podawać na tej samej wizycie ze wszystkimi innymi rutynowo stosowanymi szczepionkami.
Szczepionki przeciw grypie są bezpieczne, ponieważ zawierają inaktywowane fragmenty wirusa, które nie wywołują choroby, ponieważ taki ‘wirus’ nie jest zdolny do namnażania się. Z uwagi jednak na fakt, że do produkcji szczepionek na grypę stosuje się jajo kurze, produkt powinien być stosowany z zachowaniem pewnej ostrożności u osób z nadwrażliwością na białka jaja kurzego (owoalbuminę).
A czy Ty zaszczepisz się w tym roku na grypę?
Literatura:
- A. Bednarek, i wsp., „Szczepienia ochronne w profilaktyce chorób zakaźnych u dzieci”, Warszawa 2018, PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
- W. Magdzik, i wsp., „Wakcynologia (wydanie II, poszerzone i aktualizowane)”,Bielsko-Biała 2007, α-medica press.
- T. Jackowska, „Zalecenia dotyczące zapobiegania grypie u dzieci w sezonie 2016-2017”, Pediatria Polska, 2016, 91, 606-613.
- K. Bednarska, i wsp., „Nadzór nad grypą”, Postępu Hig Med Dosw, 2016, 70, 313-319.
- K. Bednarska, i wsp., „Innowacje w nadzorze nad grypą w Polsce”, Probl Hig Epidemiol, 2016, 97(2), 101-105.
- Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 31 października 2017r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2018
