Infekcje rotawirusowe. Szczepionki przeciwko rotawirusom
Rotawirusy często powodują biegunki u dzieci. Od 2019 roku planowane jest wprowadzenie obowiązkowego szczepienia w Polsce przeciwko tym wirusom. Co należy o nich wiedzieć?
Czym są rotawirusy?
Rotawirusy występują powszechnie za całym świecie i są najczęstszym powodem biegunek u małych dzieci. Prawie każde dziecko do 5 roku życia ma kontakt z rotawirusami. Pierwsze zakażenia rotawirusami skutkują częstymi wizytami ambulatoryjnymi, niektóre mogą kończyć się hospitalizacją, a w skrajnych przypadkach nawet śmiercią w wyniku poważnego odwodnienia wywołanego biegunką i wymiotami. Zakażenia rotawirusowe cechuje sezonowość – najwięcej zakażeń odnotowuje się w okresie jesienno-zimowym.
Wyróżniamy 5 podstawowych grup rotawirusów: A, B, C, D i E, z czego zakaźne dla ludzi są A, B, i C. 90% wszystkich infekcji rotawirusowych u ludzi jest skutkiem zakażenia przez wirus z grupy A (niemal 10% przypada zaś na wirus grupy B).
Jak można się zakazić?
Dzieci bardzo łatwo zakażają się drogą oralną w skutek bezpośredniego kontaktu z drugim chorym dzieckiem lub w wyniku kontaktu z brudnymi rękami rówieśników bądź zabawkami, czy też innymi przedmiotami zanieczyszczonymi wcześniej wirusem. O zakażenie nietrudno z tego względu, że rotawirusy są wysoce zakaźne. Potrafią przetrwać na skórze lub zanieczyszczonym przedmiocie do kilkunastu godzin, zanim przeniosą się na nowego gospodarza. Do zakażenia bardzo łatwo może dojść również w szpitalu od już chorego dziecka.
Objawy infekcji rotawirusowej
Rotawirusy oddziałowują na kosmki jelitowe, prowadząc do ich uszkodzenia i stanu zapalnego żołądka i jelit. Zaburzona zostaje również aktywność enzymatyczna oraz wchłanianie węglowodanów. Osoba chora do około 10 dni wydala z kałem wirusa, który może przenieść się na nową, zdrową osobę.
Gdy dziecko zostaje zakażone rotawirusem, okres inkubacji trwa około 2 dni, zanim pojawią się pierwsze objawy. Przebieg choroby jest ostry. Choroba często rozpoczyna się od wymiotów, a następnie po 4 do 8 dniach przechodzi w okres obfitych, wodnistych biegunek (czasem z domieszką śluzu i krwi) oraz gorączki z wysoką temperaturą do 38,5⁰C. Odwodnienie wywołane biegunkami w zakażeniu rotawirusami bywa poważniejsze niż w przypadku zakażeń bakteryjnych i bardzo często wymaga hospitalizacji, a w skrajnych przypadkach może doprowadzić do śmierci.
Infekcje rotawirusowe występują przez całe życie, ale objawy obserwujemy z reguły przy pierwszych infekcjach, które najczęściej występują u dzieci w wieku od 6 miesięcy do 2 lat. Ta grupa najmłodszych pociech jest najbardziej narażona na rotawirusy. Infekcja może przybrać u nich niebezpieczny przebieg, doprowadzający do odwodnienia organizmu i zaburzeń elektrolitowych. Niemniej jednak większość chorych powraca do całkowitego zdrowia i w późniejszych latach infekcje przechodzi łagodniej, z uwagi na wytworzoną swoistą odpowiedź immunologiczną.
Szczepionka przeciw rotawirusom
Z uwagi na brak swoistego leczenia zakażeń rotawirusowych (leczenie ograniczone jest do podawania doustnych płynów uzupełniających elektrolity) najlepszym sposobem w zapobieganiu zakażeniom są szczepienia. Szczepionki są przeznaczone dla wszystkich zdrowych niemowląt od 6. do 24. tygodnia życia, przy czym pierwszą dawkę należy podać przed ukończeniem 12. tygodnia. Szczepionka przeciw rotawirusom podawana jest doustnie. W jej skład wchodzą żywe, atenuowane wirusy, tzn. o obniżonej do minimum zdolności do wywołania choroby, z zachowaną zdolnością do wywoływania czynnej odpowiedzi immunologicznej.
Według Programu Szczepień Ochronnych (PSO) na 2018 rok szczepionka przeciw rotawirusom jest szczepionką zalecaną. W Polsce zarejestrowano 2 rodzaje szczepionek. Pierwsza z nich podawana jest w dwóch dawkach: pierwsza dawka w 6. tygodniu życia, druga – po 4 tygodniach od pierwszej dawki. Drugą szczepionkę przeciwko rotawirusom podaje się w trzech dawkach: pierwsza dawka pomiędzy 6., a 12. tygodniem życia, druga – po 4 tygodniach od pierwszej dawki, trzecia – po 4 tygodniach od drugiej dawki. Szczepionki przeciw rotawirusom można stosować jednocześnie z innymi szczepionkami. Od 2019 roku planowane jest wdrożenie powszechnego obowiązkowego szczepienia przeciwko tym drobnoustrojom.
Literatura:
- A. Bednarek, i wsp., „Szczepienia ochronne w profilaktyce chorób zakaźnych u dzieci”, Warszawa 2018, PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
- W. Magdzik, i wsp., „Wakcynologia (wydanie II, poszerzone i aktualizowane)”,Bielsko-Biała 2007, α-medica press.
- Komisja ds. Chorób Zakaźnych, „Zapobieganie chorobie rotawirusowej: uaktualnione wytyczne stosowania szczepionki przeciw rotawirusom”, Pediatria po Dyplomie, 2010, 14(1),12-22.
- https://pediatria.mp.pl/szczepieniaochronne/61310,szczepienie-przeciwko-rotawirusom
- G. Beards,”Rotavirus”, WikiJournal of Medicine, 2017, 4(1), 1-12.
- Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 31 października 2017r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2018.
