Kalendarz szczepień – sprawdź ważne terminy
Kalendarz szczepień, wiszący na ścianie niemal każdej poczekalni w przychodni pediatrycznej, jest odzwierciedleniem dłuższego dokumentu – Programu Szczepień Ochronnych. O szczepieniach należy pamiętać nie tylko zaraz po urodzeniu dziecka – ostatnie szczepienia obowiązkowe przewidziane są aż w 19 rż.
Organizacja szczepień ochronnych w Polsce regulowana jest szeregiem aktów prawnych, jak np. ustawa o zapobieganiu i zwalczaniu chorób zakaźnych u ludzi, rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych. Najbardziej przystępnym dla rodziców dokumentem prawnym jest jednak Program Szczepień Ochronnych, znany też po prostu jako kalendarz szczepień w formie skróconej tabeli.
Dokument ten stanowi corocznie aktualizowany komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego przedstawiający schemat postępowania w ramach szczepień ochronnych w powiązaniu z wiekiem dziecka. Jest wyznacznikiem dla pracowników ochrony zdrowia co do zachowania zalecanych odstępów czasowych pomiędzy poszczególnymi szczepionkami lub kolejnymi dawkami tej samej szczepionki. Kalendarz szczepień wskazuje również alternatywne ścieżki wykonywania szczepienia różnymi typami preparatów szczepionkowych, tak by sprawnie i bezpiecznie przeprowadzić zarówno szczepienia obowiązkowe, jak i zalecane.
Wśród szczepień obowiązkowych polski kalendarz szczepień wymienia:
- jednodawkowe szczepienie przeciw gruźlicy,
- trzydawkowe szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B),
- szczepienie przeciw tężcowi, błonicy i krztuścowi obejmujące 4 dawki podstawowego szczepienia i 2 dawki szczepienia przypominającego oraz ostatnie szczepienie przypominające p/tężcowi i błonicy przeprowadzane w 19. roku życia,
- szczepienie przeciw polio (IPV) – 3 dawki szczepienia podstawowego i 1 dawka przypominająca,
- szczepienie przeciw inwazyjnemu zakażeniu Haemophilus influenzae typu b (Hib) – 4 dawki szczepienia podstawowego,
- przeciw odrze, śwince i różyczce – 2 dawki,
- przeciw pneumokokom – 3 lub 4 dawki.
Ponadto kalendarz szczepień wskazuje również, które szczepionki są zalecane dla dzieci, tj.: m.in. szczepionki p/rotawirusom, meningokokom, ospie wietrznej, kleszczowemu zapaleniu mózgu, wirusowemu zapaleniu wątroby typu A [1].
Pierwsze szczepienie dziecka ma miejsce tuż po narodzinach. Jest to szczepienie p/ WZW B oraz szczepienie przeciw gruźlicy (BCG).
Zgodnie z kalendarzem szczepień kolejne szczepienie powinno odbyć się po ukończeniu 6 – ego tygodnia życia dziecka, innymi słowy 6 tygodni po pierwszym szczepieniu. Podczas tej pierwszej wizyty szczepiennej w przychodni rodzice wspólnie z lekarzem decydują o wyborze rodzaju szczepionek dla dziecka.
Co to w praktyce oznacza? Rodzice mogą wybrać jeden z dwóch schematów postępowania w pierwszym roku życia swojej pociechy.
Pierwszy, refundowany wariant rozdziela szczepienia przeciwko poszczególnym chorobom (szczepionki 3w1 – DTP, polio, Hib, WZW B) (ryc. A).
Ryc. A. Szczepienia obowiązkowe wykonywane zgodnie z kalendarzem szczepień wg. wariantu 1.
Drugi wariant realizuje się przy zastosowaniu szczepionek wysoce skojarzonych. W przypadku urodzonych o czasie (po ukończeniu 37 tygodnia ciąży), zdrowych niemowląt z masą urodzeniową powyżej 2500g, nie należących do tzw. „grup ryzyka” są to szczepionki w pełni odpłatne (Ryc. B).
Ryc. B. Szczepienia obowiązkowe wykonywane zgodnie z kalendarzem szczepień wg. wariantu 2 (* – składnik podawany dodatkowo w przypadku zastosowania szczepionki 6w1) .
Zaletami szczepień tzw. szczepionkami „pojedynczymi” są:
– możliwość dokładnej obserwacji reakcji organizmu dziecka na podane preparaty szczepionkowe, wśród których są preparaty dostępne na rynku od kilkudziesięciu lat, a to oznacza wieloletnią obserwację ich bezpieczeństwa i skuteczności działania,
– możliwość wyboru szczepionki z pełnokomórkowym składnikiem krztuścowym, który nie jest obecny w szczepionkach wysoce skojarzonych. Obecnie zwraca się uwagę na większą skuteczność tego typu szczepionki w zakresie wydłużenia czasu trwania odporności p/krztuścowej,
– możliwość realizacji szczepień preparatami bezpłatnymi.
Po ukończeniu szczepień podstawowych w 1. roku życia, zgodnie z kalendarzem szczepień przychodzi czas na szczepienia: p/odrze, śwince i różyczce, dawkę uzupełniającą DTP w 16-18 miesiącu życia – najczęściej będące powtórzeniem szczepienia preparatem z pierwszych szczepień – oraz kolejne szczepienia przypominające w 6. r.ż. (p/ błonicy, tężcowi, krztuścowi i polio), w 10. r.ż. (p/odrze, śwince, różyczce), w 14. r.ż. (p/błonicy, tężcowi i krztuścowi) i w 19. r.ż. (p/błonicy i tężcowi) (ryc. C).
Ryc. C. Szczepienia obowiązkowe wykonywane zgodnie z kalendarzem szczepień u dzieci powyżej 2 r.ż.
W kalendarzu szczepień w ramach postępowania poekspozycyjnego na wypadek ewentualnego zranienia zalecane jest także uzupełnienie co 10 lat dawki przypominającej szczepienia p/ błonicy i tężcowi przez wszystkie osoby dorosłe.
W przypadku wątpliwości co do obecnie obowiązujących szczepień dla swoich latorośli rodzice zawsze mogą zajrzeć do poprzednich wersji Programu Szczepień Ochronnych zgodnych z rokiem urodzenia dziecka, łatwych do znalezienia w Internecie.
LITERATURA:
- Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 31 października 2017 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2018.
- Klein NP., Bartlett J, Fireman B, Rowhani-Rahbar A, Baxter R. Comparative effectiveness of acellular versus whole-cell pertussis vaccines in teenagers. Pediatrics 2013;131(6): 2013, e1716-22.
- Smits K, Pottier G, Smet J, Dirix V, Vermeulen F, Schutter I, Carollo M, Locht Camille, Ausiello CM, Mascart F. Different T cell memory in preadolescents after whole-cell Or acellular pertussis vaccination. Vaccine 2014; 32:111-118.
