Szczepienia ochronne u kobiet w ciąży
Szczepienie kobiet zalecanymi szczepionkami przed i podczas ciąży zwiększa szanse na prawidłowy jej przebieg i urodzenie zdrowego dziecka. Korzyści ze szczepień stanowczo przewyższają ryzyko niepożądanych odczynów poszczepiennych, a przy tym chronią jednocześnie organizm matki i płodu.
Mimo że na pierwszy rzut oka szczepionki w okresie okołociążowym wydają się być tematem, do którego należy podchodzić ostrożnie, to należy pamiętać, że poprzez zapobieganie zakażeniom za pomocą szczepień ochronnych zmniejsza się ryzyko kontaktu noworodka z daną chorobą. Niektóre przeciwciała wytworzone przez organizm ciężarnej przenikają przez łożysko do krwi płodu. Dzięki temu dziecko w pierwszych miesiącach życia uzyskuje ochronę przed zakażeniami, które ze względu na jego niedojrzały układ odpornościowy potencjalnie mogłyby wiązać się z ciężkim przebiegiem i groźnymi powikłaniami.
W ciąży można bezpiecznie stosować szczepionki inaktywowane (czyli zawierające zabite drobnoustroje lub ich fragmenty) oraz toksoidy (czyli toksyny bakteryjne pozbawione poprzez odpowiednią obróbkę swoich toksycznych właściwości). Nie należy natomiast stosować w ciąży szczepionek atenuowanych (żywych) – ze względu na teoretyczne ryzyko zakażenia płodu są one przeciwwskazane. Jeżeli jednak kobieta ciężarna zostanie przypadkowo zaszczepiona szczepionką żywą, to przerwanie ciąży nie jest wskazane – liczne doniesienia dowodzą, że nie wiąże się to z powikłaniami przebiegu ciąży ani wadami wrodzonymi u dziecka.
Do szczepień zalecanych w okresie planowania ciąży należą:
- Szczepionka MMR – jeżeli kobieta planująca ciążę nie jest uodporniona przeciwko różyczce (nie chorowała na nią ani nie była szczepiona) lub jej status odpornościowy jest nieznany. Szczególnie zachorowanie na różyczkę w ciąży (zwłaszcza w pierwszej jej połowie) wiąże się z ryzykiem poronienia lub zgonu płodu, a także licznych ciężkich wad wrodzonych, takich jak głuchota, wady oczu (zaćma, jaskra, małoocze), małogłowie, zaburzenia neurologiczne, wady układu sercowo-naczyniowego i upośledzenie umysłowe.
- Szczepionka przeciwko ospie wietrznej – u kobiet, które wcześniej nie chorowały ani nie były szczepione.
- Szczepionka przeciwko grypie – jeżeli ciąża lub poród przypadają na okres zwiększonej zachorowalności. W porównaniu do kobiet niebędących w ciąży, ciężarne mają wyższe ryzyko ciężkiego przebiegu choroby, wymagającego hospitalizacji , leczenia na oddziale intensywnej terapii, a także wyższe ryzyko zgonu. Ponadto zaobserwowano zwiększone ryzyko poronień, martwych urodzeń i porodów przedwczesnych.
- Szczepionka przeciwko WZW-B – procedury diagnostyczne, lecznicze i związane z ciążą i porodem stanowią istotny czynnik ryzyka zakażenia, dlatego warto uodpornić się jeszcze przed zajściem w ciążę.
Należy podkreślić, że po przyjęciu szczepionek „żywych” należy wstrzymać się z zajściem w ciążę o co najmniej 1 miesiąc.
Do szczepień zalecanych w okresie ciąży należą:
- Szczepionka inaktywowana przeciwko grypie – jeżeli nie wykonano szczepienia przed ciążą; Szczepienia szczególnie polecane są w II oraz III trymestrze ciąży, ponieważ właśnie wtedy zdarza się najwięcej hospitalizacji kobiet ciężarnych w przypadku zakażenia wirusem grypy;
- Szczepionka dTap przeciwko krztuścowi (oraz błonicy i tężcowi, podawane w jednym wstrzyknięciu) – należy do obowiązkowych dla dzieci i nastolatków, jednak z biegiem czasu następuje obniżenie odpowiedzi odpornościowej organizmu; aby utrzymać odporność, osoby dorosłe powinny co 10 lat przyjmować dawkę przypominającą szczepionki. Krztusiec u dorosłych zwykle przebiega łagodnie, natomiast niemowlęta oraz nieuodpornione małe dzieci są szczególnie narażone na ciężki przebieg choroby i nieodwracalne powikłania. Dlatego też zalecane jest szczepienie kobiet w ciąży, między 27. a 36. tygodniem, aby wytworzone przez matkę przeciwciała mogły ochronić dziecko w pierwszych miesiącach życia, dopóki samo nie będzie mogło zostać zaszczepione np. szczepionką pełnokomórkową DTwP (pierwsze szczepienie obowiązkowe po ukończeniu 6 tygodnia życia).
- Inne szczepionki inaktywowane – w razie narażenia na zakażenia związane np. z podróżami lub kontaktem z chorymi, należy podać ciężarnej szczepionki przeciwko WZW-A, WZW-B, polio, meningokokom, japońskiemu zapaleniu mózgu. W przypadku ryzyka zachorowania na tężec (np. przy zabrudzeniu zranionej skóry ziemią), ciężarne które nie były szczepione lub ostatnią dawkę szczepionki przyjęły ponad 10 lat wcześniej, powinny zostać zaszczepione, zwłaszcza jeżeli istnieje ryzyko porodu w warunkach o zmniejszonej higienie. Także szczepienie przeciwko wściekliźnie jest zalecane w każdym przypadku pogryzienia przez zwierzęta podejrzane o wściekliznę, niezależnie od okresu ciąży.
Zgodnie z obecnymi zaleceniami, jeżeli istnieje ryzyko ekspozycji na chorobę, która może być groźna dla ciężarnej lub jej dziecka, a jest dostępna bezpieczna szczepionka, to należy zaszczepić ciężarną – korzyści ze szczepień przewyższają potencjalne ryzyko z nimi związane.
Bibliografia:
https://ciaza.mp.pl/przebiegciazy/65627,rozyczka-u-kobiet-w-ciazy
https://www.cdc.gov/vaccines/acip/meetings/downloads/slides-2017-10/adult-immunization-02-kim.pdf
