Szczepienia ochronne u osób starszych

Wszystkim rodzicom są dobrze znane szczepienia wieku dziecięcego. Natomiast nie każdy zwraca uwagę na fakt, że należy pomyśleć również o zachęcaniu do szczepienia najstarszych członków rodziny.

W miarę starzenia się organizmu, układ immunologiczny ulega osłabieniu i coraz trudniej jest mu zwalczać infekcje. Do spadku odporności przyczyniają się także choroby przewlekłe (takie jak cukrzyca, choroby układu oddechowego i krążenia), długoletnie uleganie nałogom (np. palenie papierosów) oraz nieodpowiedni styl życia (brak aktywności fizycznej i zła dieta skutkujące nadwagą i otyłością). Osoby starsze mają większe ryzyko zachorowania na choroby zakaźne, a także ciężkiego przebiegu tych chorób, długotrwałych powikłań, hospitalizacji, a nawet śmierci.

Należy podkreślić, że osoby starsze z towarzyszącymi chorobami przewlekłymi są najbardziej narażone na ciężkie powikłania infekcji. Do chorób szczególnie predysponujących do niekorzystnego przebiegu zakażeń należą: przewlekłe choroby układu oddechowego, np. astma, przewlekłe choroby układu krążenia (oprócz nadciśnienia tętniczego), cukrzyca typu 1 i 2, przewlekłe choroby wątroby i nerek, alkoholizm i otyłość. W tej grupie pacjentów szczepienia ochronne mają największe znaczenie.

Obecnie do szczepionek zalecanych osobom starszym (powyżej 65 roku życia) należą:

1. Szczepionka przeciwko błonicy i tężcowi

Należy podać szczepionkę osobie starszej, jeśli nie otrzymała jej wcześniej, w dzieciństwie lub dorosłości. Ponadto, aby utrzymać odporność, osoby zaszczepione powinny co 10 lat przyjmować dawkę przypominającą szczepionki na tężec. Odporność poszczepienna wygasa z czasem, jeśli się ich nie stosuje.

2. Szczepionka przeciwko grypie

Szczepienie musi być przeprowadzane co roku, ponieważ wirus grypy ulega częstym mutacjom – w każdym sezonie grypowym pojawiają się nowe warianty, na które organizm nie ma odporności, nawet mimo przebycia choroby. Składy szczepionek są corocznie odpowiednio aktualizowane, aby były aktywne wobec charakterystycznych dla danego sezonu wirusów.
Niestety, w raz z wiekiem znacząco rośnie ryzyko zgonu z powodu powikłań sercowych lub płucnych w przebiegu grypy. Oceniono, że 90% osób, które umierają z powodu powikłań pogrypowych stanowią właśnie osoby powyżej 65 roku życia. Coroczne szczepienia są bezpiecznym i skutecznym sposobem zapobiegania chorobie i jej niekorzystnemu przebiegowi u osób starszych.

3. Szczepionka przeciwko półpaścowi

Zachorowanie na półpasiec możliwe jest tylko po przebyciu ospy wietrznej, często po wielu latach, w wyniku reaktywacji zakażenia np. w momencie spadku odporności. Starszy wiek jest jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju półpaśca. W raz z wiekiem wzrasta też prawdopodobieństwo najczęstszego powikłania tej choroby, jakim jest neuralgia popółpaścowa – przewlekły ból, który nie ustępuje pomimo zagojenia się zmian skórnych. Dolegliwości bywają bardzo nasilone i znacznie obniżają jakość życia, a utrzymywać się mogą nawet przez wiele lat.

4. Szczepionka przeciwko ospie wietrznej

Szczepionkę należy podać osobom, które nie chorowały w młodości na ospę wietrzną ani nie były na nią szczepione.

5. Szczepionka przeciwko pneumokokom

U osób dorosłych najczęstszą prezentacją infekcji pneumokokowej jest zapalenie płuc. Możliwa jest także inwazyjna choroba pneumokokowa, w której następuje rozsiew bakterii we krwi i w strukturach ośrodkowego układu nerwowego. Niestety, osoby starsze, z towarzyszącymi chorobami przewlekłymi i obniżoną odpornością są znacznie bardziej narażone na ciężki przebieg choroby i zgon.

Obecnie dostępne są 2 rodzaje szczepionek: 13-walentna i 23-walentna. Zgodnie z obecnymi zaleceniami, osoby powyżej 65. roku życia powinny być szczepione w określonych schematach w zależności od indywidualną historią szczepień.

Bibliografia:

https://www.cdc.gov/vaccines/schedules/downloads/adult/adult-schedule-easy-read.pdf
https://grypa.mp.pl/grypasezonowa/74010,szczepienia-przeciwko-grypie-dla-pacjentow-50-dlaczego-seniorzy-powinni-sie-szczepic
https://choroby-zakazne.mp.pl/choroby/zakazenia-wirusowe/158210,polpasiec
https://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/wytyczne/117220,zastosowanie-szczepionek-przeciwko-pneumokokom-u-doroslych-w-wieku-65-lat-wytyczne-2014-acip