Zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia na temat szczepień ochronnych

Rekomendacje WHO bazują na opiniach ekspertów w dziedzinie wakcynologii. Dzięki nim lekarze i rodzice na całym świecie wiedzą, jak prawidłowo szczepić dzieci, by jak najskuteczniej ochronić je przed chorobami zakaźnymi.

Światowa Organizacja Zdrowia na bieżąco publikuje ogólne rekomendacje dotyczące szczepień – ustala optymalny wiek ich podawania, preferowaną formę i dawkowanie. Wyznacza także schematy postępowania w przypadku przerwania lub opóźnienia szczepienia. Zalecenia tworzą pewnego rodzaju wzór, na podstawie którego układane są narodowe programy szczepień w poszczególnych krajach. Państwowe kalendarze szczepień mogą się różnić od harmonogramu układanego przez WHO ze względu na specyficzną epidemiologię i politykę zdrowotną każdego państwa.

Poniżej przedstawiono generalne zalecenia dla szczepień rutynowych:

Krztusiec

WHO zaleca wczesne szczepienie przeciwko krztuścowi, ze względu na wysoką śmiertelność choroby w przypadku zachorowania w ciągu pierwszych miesięcy życia. Preferowanym schematem jest podanie pierwszej dawki podstawowej DTP poniżej 6 tygodnia życia i 2 kolejnych w co najmniej miesięcznych odstępach.

Obydwie dostępne wersje szczepionek: pełnokomórkowa wP i bezkomórkowa aP mają dobrze udokumentowane bezpieczeństwo stosowania. Cechują się również porównywalną skutecznością w zapobieganiu chorobie w ciągu pierwszego roku życia, natomiast efektywność tej drugiej (bezkomórkowej) znacznie spada z czasem. W państwach stosujących rutynowo szczepionkę pełnokomórkową WHO zaleca pozostanie przy niej, gdyż szacuje się, że przejście na bezkomórkową mogłoby przyczynić się w pośredni sposób do wzrostu zachorowań na krztusiec.
Jeśli chodzi o czwartą dawkę szczepienia podstawowego, preferuje się jej podanie w drugim roku życia (a dokładniej w 16-18 miesiącu życia), co zapewnia pełną ochronę na okres 6 lat w przypadku szczepionki pełnokomórkowej. W państwach korzystających ze szczepionki acelularnej zalecane jest zwiększenie liczby dawek przypominających, ze względu na ostatnie doniesienia naukowe o krótszym czasie zabezpieczenia przed krztuścem.

Szczepienie na krztusiec zalecane jest również m.in. u pracowników ochrony zdrowia.

Gruźlica

W krajach o wysokiej zachorowalności szczepionka BCG powinna zostać podana zdrowym noworodkom oraz wcześniakom urodzonym >31 tygodnia ciąży jak najszybciej po urodzeniu, idealnie wraz ze szczepionką przeciw WZW B. W krajach o niższej częstości występowania gruźlicy można pomyśleć o szczepieniu tylko dzieci z grup ryzyka.

WZW typu B

Znaczna większość przypadków transmisji wirusa w skali świata przypada na okres okołoporodowy. Zalecane jest więc rozpoczęcie 3-dawkowego szczepienia już w pierwszej dobie życia. Dotyczy to wszystkich noworodków, w tym wcześniaków. WHO wyznacza również grupy osób szczególnie narażone na kontakt z HBV (m. in. osoby zawodowe narażone na kontakt z krwią, z upośledzoną odpornością, biorcy przeszczepów) którym szczepienia są szczególnie rekomendowane.

Polio

W państwach o wysokiej wyszczepialności i bardzo niskim ryzyku zawleczenia wirusa polio (takim jak Polska) rekomendowany jest cykl szczepień wyłącznie szczepionką inaktywowaną IPV rozpoczynający się po ukończeniu drugiego miesiąca życia. W innych krajach preferowane są schematy oparte zarówno na atenuowanej szczepionce doustnej OPV, jak i IPV.

Błonica i tężec

By zapewnić odpowiednią ochronę, zaleca się oprócz 4 dawek podstawowych, podanie 3 dawek przypominających szczepionki przeciwtężcowej skojarzonej ze szczepionką przeciwko błonicy, w co najmniej 4-letnich interwałach. Po ukończeniu 7 roku życia wskazana jest forma szczepionki o obniżonej zawartości toksoidu błonicy.

Hib…

…czyli bakteria Haemophilus influenza typu B. Rekomendowanym schematem jest rozpoczęcie szczepienia najwcześniej w 6 tygodniu życia, by uzyskać odporność w okresie największej częstości ciężkich infekcji Haemophilus influenzae przypadającej na wiek 4-18 miesięcy. W oparciu o dane epidemiologiczne państwa wybierają jeden z trzech systemów dawkowania: 3 podstawowe, 3 podstawowe + 1 przypominająca, 2 podstawowe + przypominająca. Szczepionka przeciwko Hib nie jest wymagana u dzieci powyżej 5 roku życia.

Pneumokoki

Skoniugowana szczepionka przeciw pneumokokom na podstawie lokalnych danych epidemiologicznych może być dostosowana do państwowego kalendarza szczepień w układzie 2 dawki podstawowe + 1 przypominająca lub w układzie 3 dawek podstawowych. Jeśli szczyt infekcji pneumokokowych przypada na wczesne niemowlęctwo, lepszym rozwiązaniem wydaje się być ten drugi schemat. Pierwszy z nich zapewnia natomiast wyższy poziom przeciwciał i dłużej trwającą odporność. Po pierwszym podaniu należy trzymać się danego rodzaju szczepionki (PCV-10
lub PCV-13).

Odra

Standardem  zalecanym w każdym kraju jest schemat złożony z dwóch dawek szczepionki atenuowanej. W państwach o niskim poziomie zachorowalności na odrę optymalnie podaje się pierwszą dawkę po ukończeniu 12 miesiąca życia, natomiast czas podania drugiej dawki dostosowany jest tak, by zapewnić największy odsetek wyszczepień. W rejonach wyższego ryzyka zachorowania na odrę rozpoczyna się szczepienie odpowiednio wcześniej.

Różyczka

Istnieją dwa schematy przeciwdziałania wirusowi różyczki – szczepienie wyłącznie młodych dziewczynek i kobiet w wieku rozrodczym oraz immunizacja wszystkich dzieci. Już pojedyncza dawka atenuowanej szczepionki pod warunkiem wysokiej wyszczepialności społeczeństwa zapewnia eliminację choroby. Optymalnie pierwszą dawkę podaje się w wieku 9-12 miesięcy, najlepiej skoniugowaną ze szczepionką przeciw odrze, ze względu na fakt, że szczepionki „żywe” niepodane jednocześnie wymagają odczekania minimum 4 tygodni przed podaniem innej „żywej”.

Świnka

Zalecana w krajach zdolnych do zapewnienia wysokiego stopnia wyszczepialności, w najlepszym wypadku skoniugowana ze szczepionką przeciw odrze i różyczce.

Ospa wietrzna

Atenuowana szczepionka przeciw ospie wietrznej optymalnie podawana w dwóch dawkach – pierwsza w wieku 12-18 miesięcy i kolejna po 1-3 miesięcznej przerwie. Należy pamiętać o zachowaniu minimum miesięcznego odstępu pomiędzy innymi szczepionkami żywymi (MMR).

Rekomendacje WHO bazują na opiniach ekspertów w dziedzinie wakcynologii. Dzięki nim lekarze i rodzice na całym świecie wiedzą, jak prawidłowo szczepić dzieci, by jak najskuteczniej ochronić je przed chorobami zakaźnymi.

Bibliografia:

http://www.who.int/immunization/policy/immunization_tables/en/